Halk arasında rahim ağzı diye tabir edilen rahim bölgesine serviks adı verilir. Serviks rahim vajen içinde kalan kısmı olup gözle görülebilir parçasıdır. Serviks üzerinde vajenin yassı hücreleri ile rahimin dikdörtgen şeklindeki salgı yapan hücrelerinin karşılaştığı bölgeye ise transformasyon zonu adı verilir. Hızlı hücre farkılaşmasına sahne olan bu bölgede yassı hücreli metaplazi adı verilen ve yassı hücreli vajen hücrelerinin diğer hücrelerin üzerini örtmesi ile karakterize bir değişim olur. Bu hücre değişimi sırasında transformasyon zonunda kanser öncüsü olabilecek hücreler ortaya çıkar. Displazi adı verilen bu değişimden sorumlu olan temel etken ise human papilloma virusudur (HPV).
HPV derideki siğillerden sorumlu olan bir mikroptur. Bu mikrobun bazı tipleri genital bölgede yerleşir. HPV cinsel yolla bulaşır ve hiç ilişkide bulunmamış kadınlarda görülmez. 2007 Şubat ayında JAMA da çıkan bir araştırmada Amerikan Birleşik Devletlerinde HPV yaygınlığı cinsel olarak aktif olan kadınlarda %8 olarak bulunmuştur. HPV erkekte de penis üzerinde siğiller oluşturur. HPV transformasyon zonundaki hücrelerin çekirdeklerine girerek hücrenin genetik yapısını yeniden programlar ve hücrede anormal bölünme başlar. Bazı HPV tiplerinin oluşturduğu displazilerin ilerleyerek rahim ağzı kanserine kadar gitme olasılığı vardır.
Serviks displazileri özellikle son yıllarda ülkemizde hızla artmıştır. Batı ülkelerinde cinsel ilişkiye girme yaşının çok daha erken olması nedeni ile HPV ile karşılaşma olasılığı daha yüksektir ve buna bağlı olarak da displaziler daha sık görülür. Birden fazla cinsel eşin varlığı da olasılığı yükseltir.
Rahim ağzında görülen hücresel değisiklikleri belirlemek amacı ile kadınların cinsel ilişkiye girmelerinden itibaren her yıl PAP Smear adı verilen bir test yaptırmaları önerilir. PAP testi rahim ağzında transformasyon zonundaki hücreleri örnekler ve daha sonraları rahim ağzı kanserine yol açabilecek hücresel değişikliklerin erken tanısına olanak tanır. PAP smear normal koşullarda yılda bir yapılır. Yetersiz hücre örneklemesi veya hücresel değişikliklerin varlığında ise daha sık tekrarlanabilir. Aşağıda sayılan risk faktörleri displazi olasılığını artırmaktadır:
- Erken yaşta ilişkiye girilmiş olması
- Birden fazla cinsel partner varlığı
- Cinsel yolla bulaşan hastalık öyküsü (bel soğukluğu, frengi, herpes gibi) Genital siil varlığı
- Kötü genital hijyen
- Sigara kullanımı
Displazilerin hafif olanlarının sebat etmesi durumunda 10-14 yıl içinde rahim ağzı kanserine dönüşme olasılığı vardır. Şiddetli displazilerde ise bu süre 1-5 yıl kadar kısa olabilir.
RAHİM AĞZI KANSERINE KARŞI KORUNMAK İÇİN HPV AŞISI
Yakın zamanlarda HPV virusunun onkojenik (kanser yapan) ve siil yapan tiplerine karşı geliştirilmiş aşılar ile rahim ağzı kanserine karşı etkin bir korunma yöntemi geliştirilmiştir. Aşı 2 şer ay ara ile toplam 3 defa yapılır. Aşılama 12 ile 26 yaş arasındaki kadınlarda önerilmektedir. Daha ileri yaşlardaki kadınlarda ve daha önce HPV mikrobu ile karşılaşmış olanlarda ise etkinliği henüz kanıtlanmamış olmakla birlikte devam eden çalışmaların sonuçlanmasından sonra bu grup kadınlarda da yapılması büyük olasılıkla önerilecektir.